Yeniçağa’dan Geçen Seyyahlar 10
Bir önceki maddede ulaşımın Çağa’ya tarihsel katkılarını anlattık. Tarihsel süreçte bu yollardan gelip geçen araştırmacılar, seyyahlar bize gördükleri yerler hakkında önemli bilgiler vermişler. Tarihin bilinmeyen karanlık noktalarını aydınlatmışlardır. Çağa hakkında bu seyyah ve araştırmacılar sayesinde önemli tarihi bilgiler elde ediyoruz. Bu bilgileri burada vermek mümkün değildir. Fakat Çağa’dan geçen seyyahların isimlerini vererek araştırmacılara katkı sağlamayı bir borç biliriz.
1331-33’de Arap seyyahı İbn Batuta Bolu-Çağa-Gerede’ye gelir. Osmanlı Beyliği yeni devlet olmaktadır. Beyliğin başında Orhan Gazi vardır. İbn Batuta bu yöre hakkında bilgiler vermektedir. Gerede’de bu dönemde bir beylik vardır. İbn Batuta, bu beyliğinin başında Sultan Şah isimli birinin olduğunu haber verir. İbni Batuta Göynük, Mudurnu, Bolu, Çağa yolu ile Gerede’ye gelmiştir. Fakat Çağa hakkında eserinde bir şey yazmaz.
Ünlü Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi (1611–1682), Defterdârzade Mehmet Paşa ile Erzurum’a giderken 1057 (Miladi 1647) senesinde Çağa’ya gelir. Eseri “Seyahatnamesi”nde Çağa Kasabası ve gölü hakkında geniş bilgi verir.
İbni Batuta
Evliya Çelebi’nin eserinin kapağı
1740’da Richard Pocke, Ankara, Çağa yoluyla Bolu’ya gelmiştir.
1734–1744 yılları arasında Türkiye ve İran’da uzun bir seyahat yapan Chevalier M. Otten Fransa’ya dönerken Tosya’dan, Bayındır üzerinden o sırada dericiliği ile ünlü Gerede’ye gelir. Burada iki camii, bir hamam vardır. Eski Grekçe yazılı taşların çok sayıda görüldüğü bir düzlükten sonra ulaşılan Bolu’nun suru yoktur. 11 Yukarıda Bolu ile Gerede arasında yazılı taşların görüldüğü düzlüğün neresi olduğu yazılmamıştır. Bu düzlüğün Yeniçağa civarında bir yer olması muhtemeldir.
Tosya’dan geçerek Gerede’ye gelen J. Morier ise, 1808’de Gerede- Çağa yoluyla Bolu’ya geçer. 12
1817–1820 yılları arasında yakın doğuda seyahat eden Sır Robert Ker Porter, 1819 yılının Kasım’ında Bayındır üzerinden Gerede’ye gelir. Gerede’den Çağa yoluyla Bolu’ya gider.
1840 yılında İngiliz seyyah William Francis Ainswort doğu seyahatinden dönerken Çerkeş, Hamamlı, Bayındır’dan geçerek Gerede’ye gelir. Buradan da yol üzerinden kısmen kitabeli mermerler ile yapılmış bir karakol-kır kahvesi önünden geçerek Bolu’ya uğrar. 13 Burada bir Rum Metropolitinin (Piskopos) varlığını bildirir.
Alman oryantalist A. D. Mordtmann doğudan gelerek Gerede, Çağa Gölü ve Doğancılar, Hamzabey’den geçip 18 Ekim 1856’da Bolu’ya uğrar. 14
G. Perrot 1861’de Bolu’ya gelmiştir. G. Perrot şehirde ve çevrede iki gün çalışarak kitabe kopyaları alır ve fotoğraf çeker.
Bolu bölgesinde en etraflı incelemeyi yapan Richard Leonhard’dır. 1899–1900 ve 1903 yıllarında Kuzey Anadolu’da üç inceleme gezisi yapmıştır. Üçüncü gezisinde 24 Ekim 1903’te Doğancı Köyü’nden geçerek tekrar Bolu’ya uğrar. Bu tarihlerde Bolu’ya giden ana yol Doğancı Köyü yanından geçiyordur.
Bolu hakkında istatistik bilgiler veren Vital Cuinet ile Bolu ve çevresindeki İlkçağ kitabelerini derleyen Gustave Mendel Bolu ile çevresini ziyaret edenler arasında yer alır. 15 Mendel tarafından, Çağa civarındaki kitabelerin incelemeye tutulup-tutulmadığını bilemiyoruz. Adını bilemediğimiz daha birçok araştırmacı Bolu-Çağa-Gerede yoluyla seyahat etmiştir. Yukarıda adı geçen seyyahların anlatımlarından Bolu-Gerede-Çağa hakkında belge sahibi oluyoruz. Bu belgelerin yardımıyla da tarihi bir takım bilgilere ulaşabiliyoruz.
10 Kaynak: İdris Keleş, Yeniçağa Tarihi 1, Çağa ve Köylerinin Tarihi
11 Cumhuriyetin 70. Yılında Bolu, s.139
12 A.g.e. s.139
13 A.g.e. s.141
14 A.g.e. s.142
15 A.g.e. s.142