Çağa Gölü’nün olduğu yerde bir köy varmış. Bu köyde yaşayan insanlar kazandıklarına şükretmezler, fakirlere yardım etmezlermiş. Sıcak bir yaz günü ihtiyar bir adam köye gelmiş. İhtiyar aç, susuz ve muhtaçmış. Köydeki evlerin kapılarını tek tek çalarak bir parça ekmek, bir yudum su istemiş. Hiç kimse bu zavallıya yardım etmemiş. Geriye sadece bir ev kalmış. Bu evde, vatanı için savaşa gitmiş bir adamın karısı ve çocuğu varmış. İhtiyar kapıyı çalmış, kapıya çıkan kadın ihtiyarın halini anlamış, fakat onunda yiyecek bir parça ekmeği ve bir tas ayranından başka bir şeyi yokmuş. Kadın elindekilerin yarısını ihtiyara vermiş.

Hikâyenin bundan sonraki kısmında aslında ihtiyarın Hızır olduğunu ve köy halkını sırayla sınavdan geçirdiğini görüyoruz. Tüm köy sınavı kaybederken, kadın sınavı kazanmıştır. Hızır, kadına çocuğunu alıp köyü terk etmesini söyler. Köy helak olacaktır. Çünkü köy halkı büyük bir suç işlemiş, kazandıklarından dolayı azmış, fakirlere yardımı kesmiştir. Kadın, çocuğunu alıp köyü terk eder. Bu arada köy sular altında kalmaya başlar. Bunun şiddetini anlatımda bilemiyoruz. Kadın bu felaket olurken dayanamaz ve geri dönüp köye bakar. O an sırtındaki çocukla taşa dönüşür. Bu taşın Şahnalar Köyü mezarlığının olduğu yerde bulunduğu ve yabancılar tarafından İngiltere’ye götürüldüğü anlatılır.

Bu efsane Türkiye’de başka yerler içinde anlatılmaktadır. Efsanede dikkat çeken şey, olayın peygamberlerin hayatlarından esinlenerek, bir anlamda doğaçlama yapılmış olmasıdır. Hızır ile Musa(AS)’ın bir kıssası vardır. Bu kıssada Hızır, Allah’ın izni ile Dünya’da gezer ve insanları eksiklerinden dolayı cezalandırır. Olayın ilk kısmı budur. Hızır (A.S.) köye gelir ve insanları sınavdan geçirir. Köy halkı erdemli davranmamıştır.

Köyün sular altında kalması, Nuh Peygamberin kavminin helak olma olayıdır. Nuh Peygamberin kavmi, Allah’a isyan edince Tufan çıkmış her yer sular altında kalmıştır. Kadının geri dönüp köye bakmaması, bakarsa taşa dönüşeceği de, Lut Peygamber ile ilgilidir. Lut Peygamberin zamanında Sodom ve Gomoro halkı isyan edip kötü yolda ısrar edince helak olmuşlar, Lut Peygamber ile inananlar kurtulmuştur. Kavmi helak olurken Lut Peygamber, yanındakilere “geri dönüp bakmayın” diye emreder. İşte bu istek aynen Çağa Gölü Efsanesinde de kullanılmıştır.

Bu anlatımlardaki unsurlar dini kaynaklıdır. Demek ki geçmiş çağlarda, gölün oluşumu bu şekilde açıklanmıştır. Efsanede gerçeklik ne kadardır bir tarafa, güzel bir mesaj verdiği kesin… Kazandığından fakirlere vermeyi unutma!